Saflar?n ans?z?n de?i?ti?i ‘fay hatt?’ neresidir derseniz; ku?kusuz Suriye’dir. Geli?meleri yak?ndan takip edenlerin bile 15 gün ara verince ‘Kim kimdir’ sorusuna yan?t vermekte zorland??? bir cephe buras?. Vekâlet (Proxy) sava?? içinde vekâlet sava?lar?. Bu yüzden saflar h?zl? de?i?iyor.

Bu senenin ba??na dek a?ina oldu?umuz bir denklem vard?: Vekâlet sava??n?n bir taraf?nda Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) ile kendi bayraklar?yla sava?an gruplar?n hamisi Türkiye, Katar, Suudi Arabistan ve Bat?l? müttefikler vard?. Orkestra ?efi ‘silahlar?n do?ru ellere gitmesini temin etme’ ad?na CIA idi. Müttefikler için ?l?ml?-radikal sava?ç? ayr?m? lüzumsuzdu. Nas?l olsa hedef Be??ar Esad’? devirmekti ve iç hesapla?malar ‘devrim’ sonras?na b?rak?labilirdi! Vekâlet sava??n?n öbür taraf?nda Suriye’ye kalkan olan Rusya, ?ran ve Hizbullah vard?.

Kürtlerin yolu

Kürtler ise Araf’ta kalm??t?. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Ba?kan? Mesut Barzani’nin a?abeyli?ini üstlendi?i Kürt Ulusal Konseyi (KUK), bir türlü Suriye Ulusal Konseyi (SUK) ve sonras?nda Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Koalisyonu’na (SMDK) dahil olamam??, Demokratik Birlik Partisi’nin (PYD) ba??n? çekti?i kanat ise sava?? Rojava’dan (Bat? Kürdistan) uzak tutacak üçüncü yolu seçmi?ti.

Bu yol, mümkün oldukça rejimle sava?tan kaç?nma, ÖSO’yu Kürt bölgesinden uzak tutma ve anadilde Kürtçe e?itim dahil özerkli?e temel olacak pratiklere yo?unla?ma prensibine göre ilerliyordu. Kürt bölgelerini Temmuz 2012’den itibaren idare etmek üzere KUK ile olu?turulan Kürt Yüksek Konseyi (KYK), PYD’ye saha hâkimiyetinde önemli bir ‘me?ruiyet ?apkas?’ i?levi gördü. PYD, olu?turulan komitelerde ve silahl? kanat Halk Savunma Birlikleri’nde (YPG) dominant olsa da KYK, Kürt davas?n?n hat?r?na iç dü?manl?klar?n bask?n ç?kmas?n?n önüne geçti. Türkiye’nin bask?lar?yla Barzani’nin PYD’yi saf d??? b?rakma ya da hiç olmazsa minimize etme giri?imlerine ve partiler aras? sürtü?melere ra?men KYK hâlâ Rojava’da k?r?lgan Kürt bar???n? temsil ediyor.

Rojava: Oyunu de?i?tiren hamle

Bir vekâlet sava?? içinde ?ekillenen yeni vekâlet sava??, Nusra Cephesi ve selefi gruplar?n sahada kendi gündemini dayatacak kadar güçlenmesiyle ba?lad?. Nusra ile birlikte 13 Selefi örgütün geçen y?l 19 Kas?m’da ‘?eriat devleti’ kurma niyetini deklare etmesine kar??n radikal kanatlar? elimine etme misyonuyla 8 Aral?k’ta Antalya’da Özgür Suriye Ordu Birle?ik Komutanl???’n?n kurulmas?, ard?ndan ABD’nin 10 Aral?k’ta Nusra’y? terör örgütü listesine almas?, Nusra’n?n Bat?l? silah yard?m?n?n önündeki en önemli engel olarak alg?lanmas? ve Kaide’ye kar?? Irak’taki gibi Sehva (Uyan??) birliklerini tesis etme planlar? ÖSO-Nusra ayr??mas?n? derinle?tirdi. Lübnan ve Ürdün’le ba?lant?l? stratejik noktalar?n kontrolüne geçmesi ve kuzeydeki kurtar?lm?? bölgede ÖSO ile Kaide aras?ndaki çat??malar Nusra ve Kaide içindeki kuzeni Irak-?am ?slam Devleti’ni (I??D) yeni bir stratejiye itti: ?ki örgüt ‘kurtar?lm?? bölgeler’ Rakka ile Deyr-ez Zor aras?nda uzanan, bir taraf? Irak di?er taraf? Türkiye’ye aç?lan F?rat hatt?na yo?unla?t?.

Rojava’n?n önemli bir k?sm?n?n da yer ald??? Cezire bölgesi, Kaide’nin emirlik ilan edip petrol gelirleriyle varl???n? sürdürebilece?i bir hedef alana dönü?tü. Geçen temmuzda Serekaniye’de (Rasulayn) patlak veren çat??malar Kaide ba?lant?l? gruplar?n ramazanda emirlik ilan etme plan? ile PYD’nin özerklik ilan? anlam?na gelecek ?ekilde Kürt yönetimini tesis etme niyetinin çak??t??? bir s?rada geldi. Ve Suriye sahnesinde yeni bir perde aç?ld?, vekâlet sava??nda kartlar tekrar kar?ld?.

Rusya ve ?ran’?n Kürt kart?!

Rojava üzerinden kurgulanan yeni oyun çok karma??k. Bir kere içerde saflar kar???rken d?? aktörlerin de politikalar? ‘çe?itlendi’. ÖSO’ya ba?l? Allah-u Ekber gibi baz? gruplar Nusra-I??D’la birlikte YPG’ye kar?? sava??rken ÖSO içindeki Cephet-ül Akrad (Kürt Cephesi), YPG’nin yan?nda yer ald?. Kürtlerin Araplarla iç içe ya?ad??? Halep k?rsal?, Rakka, El Bab, Azez ve Munbiç gibi bölgelerde kurulan Cephet-ül Akrad’?n lideri Hac? Ahmet Kürdi’nin ÖSO’ya gönderilen yard?mlar?n asl?nda Nusra’ya gitti?ini belirtip ÖSO’nun Kürtlerin katledilmesi kar??s?ndaki sessizli?ini sorgulamas? Kürt-Arap ayr??mas?na dair bir i?aretti. Halep Askeri Konsey Ba?kan? Albay Abdulcabbar el Akidi ise ÖSO içinden YPG’ye aç?kça sava? ilan eden komutan olarak öne ç?kt?.

ÖSO’ya ba?l? olmay?p da Kaide’ye omuz verenler aras?nda Gureba el ?am, Ahrar-u? ?am ve ?slamc? Kürtlerin kurdu?u Suriye ?slam Cephesi de var. ?deolojik payda?l?k nedeniyle bunlar?n tavr? ?a??rt?c? de?il. PYD dü?manl???n?n ortak gerekçesi rejimin ma?as? oldu?u iddias?. Ama spesifik gerekçeler de var: ?slamc?lar PYD’nin laik ve solculu?una di? bilerken milliyetçi Araplar PYD’yi ‘bölücü’ olarak görüyor. Arap, Kürt veya da Türkmen ya da radikal ?slamc?, mutedil veya laik olmalar? fark etmez, Türkiye ile selamla?an gruplar?n dü?manl?k gerekçesi ise PYD’nin PKK oldu?u tezi. Yeni vekâlet düzeninde belki üzerinde en çok durulmas? gereken aktör Türkiye.

Türkiye’nin ikilemi

Türkiye’nin radikal-?l?ml? ay?r?m? gözetmeden yard?m politikas?, ABD’nin Nusra’y? terör örgütü ilan etti?i andan itibaren Bat?l? müttefikleri nezdinde sorgulan?r hale gelmi?ti. Serekaniye’de ba?lay?p Tel Ebyad’da derinle?en, ?imdilerde Kam??l? ve Kobani k?rsal?nda devam eden Kürt-Kaide çat??mas? ise Türkiye’yi ciddi bir ikilemle kar?? kar??ya b?rakt?: Ankara Kaide’nin ?eriat devletini mi yoksa PKK ile ilintili diye düne kadar tehdit etti?i PYD’nin öncülü?ünde bir özerk Kürt bölgesini mi tercih edecekti? Bu zor dönemeçte Türkiye, Kürtlere kar?? ‘safi sopa politikas?’n? ‘havuç-sopa politikas?’na dönü?türme gere?i duydu. M?T ve D??i?leri yetkililerinin PYD lideri Salih Müslim’le geçen ay ?stanbul’da yapt??? görü?me yeni politikan?n ilk ciddi emaresiydi. Salih Müslim’in insani yard?m için kap?lar?n aç?laca?? ve Kaide’nin Türkiye s?n?rlar?ndan beslenmesine kar?? önlemler al?naca??na dair çizdi?i iyimser tabloyu kurulan diyalogu koruma çabas?na verelim. Zira politikan?n sopa aya??nda çark eskisi gibi dönmeye devam ediyor.

Bir kere ÖSO komutan? Akidi, PYD’yi yok edeceklerine dair tehditleri 26 Temmuz’da yani Salih Müslim’le görü?meler olurken 70 kadar muhalifin kat?ld??? Gaziantep’teki konferanstan savurmu?tu. Müslim’le görü?meden sonra insani yard?m koridoru aç?lmad?. Üstelik benim de ?ahsen görü?tü?üm kaynaklar?n verdi?i bilgilere bak?l?rsa Kaide’ye Türkiye s?n?rlar?ndan sava?ç? ve silah geçi?i kesilmedi.

Kürtler asli unsur haline geliyor

Çat??malar Kürtler aras? ili?kileri de etkiledi. Türkiye’nin PYD’ye kar?? ittifak kullanmaya çal??t??? KUK içindeki partiler, tabandan gelen bask?lar nedeniyle “Bu, PYD’nin sava??” argüman?n? daha fazla sürdüremedi. ?imdi hem Barzani hem Rojaval? müttefikleri, PYD’yi dengeleme hedefinden sapmadan “Gerekirse Kürt halk?n? savunmak için güçlerimizi seferber ederiz” noktas?na geldi. Rojava’daki çat??ma Türkiye’yi ne kadar kö?eye s?k??t?rd?ysa “Kaide ile sava??yorum” diyen PYD’ye o kadar uluslararas? alanda me?ruiyet kazanma f?rsat? sunuyor. Nitekim Rojava’da 450 ki?inin öldürüldü?üne ili?kin henüz kan?tlanmam?? iddiay? sahiplenen Rusya, art?k çözüm orta?? olarak PYD’yi daha güçlü bir iradeyle Cenevre konferans?na ta??mak istiyor. Buna ?ran’?n PYD’ye göstermeye ba?lad??? yak?nl??? da ekleyin. ?imdiye dek göz ard? edilen Kürtler, yeni oyunda Suriye kriziyle ilgili tüm aktörlerin hesaba katmak zorunda oldu?u asli unsur haline geliyor.