Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kazak dilinde Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçme talimatı verdi. Nazarbayev, 2025 yılına kadar tüm kitapların, süreli yayın ve resmi belgelerin Latin alfabesinde yayınlanmaya başlaması gerektiğini belirtti.

Kazakistan Cumhurbaşkanının resmi internet sayfasında yayınlanan “Oryantasyon: Geleceğin manevi canlanması” (Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру) adlı makalesinde Nazarbayev, Kazakistan hükümetine 2017 yılının sonuna kadar Kazak Kiril alfabesinin Latin alfabesine geçiş grafiğini hazırlama talimatı veriyor.

Bu geçişin “siyasi nedenlere” bağlı olduğunu belirten Nazarbayev makalesinde, günümüz Kazakistan’ında farklı alfabelerin kullanımıyla ilgili tarihi bilgi veriyor. 10. Yüzyıldan 20. Yüzyıla kadar ülkede Arap alfabesinin kullanıldığını belirten Nazarbayev, 1929 yılında Latin alfabesine geçiş kararının alındığını, Kiril alfabesine ise 1940 yılında geçildiğini anımsattı.

2017 yılının sonuna kadar bilim insanları ve toplum temsilcileri ile yapılan görüşmelerden sonra Latin alfabesi esasında yeni Kazak alfabesinde tek standardın hazırlanması gerektiğini ifade eden Nazarbayev, 2018’den başlayarak ortaokul için Latin alfabesinde kitapların yayınlanması ve yeni alfabede eğitim için uzmanların hazırlanması gerektiğini kaydetti.

Bunun yanı sıra Nazarbayev, Latin alfabesine geçişin ilk döneminde hem Kiril hem Latin alfabesinin kullanılacağını bildirdi.[1] 2013 sayımına göre 17 milyon nüfusu olan Kazakistan’da, Kazakça (Kazak Türkçesi) ve Rusça, resmi diller olarak konuşuluyor.

Kazakistan’ın Latin alfabesi açıklanmasının ardından, Kırgızistan’ın da Latin alfabesine geçmesi teklif edildi. Ata Meken Partisi Milletvekili Kanıbeki, Kırgızistan’ın da 2040’dan itibaren Latin alfabesine geçişi teklif etti.

Meclis’te konuşan İmanaliyev, “Biz de er ya da geç Latin alfabesine geçmeliyiz. Şu anda bu değişimi karşılamak maliyetli olur. Ancak şimdiden uzmanları hazırlamaya başlamalıyız. Tabii ki, Kiril alfabesinden de vazgeçmemeliyiz çünkü bu bizim entelektüel zenginliğimizdir. Fakat Kırgızistan’ın 2040’tan itibaren Latin alfabesine geçmesi gerekiyor.” dedi.[2]

Kazakistan’ın Latin alfabesine geçişini ilan etmesi ve Kırgızistan’da da bu konunun gündeme gelmesi sonrasında Rusya’dan ilginç tepkiler aktarılıyor. İki ülkenin, Moskova’nın tarihsel dayatması olan Kiril alfabesinden, Türk Dünyası ve uluslararası camiayla entegrasyonunu hızlandıracak olan Latin alfabesine geçiş çabaları, değerlendirmelere göre Rusya tarafından “tehdit” olarak algılanıyor.

Rusya, Kazakistan ve Kırgızistan’ın bu çabalarını, histerik bir şekilde “Rus dünyası”na saldırı ve eski Sovyet coğrafyasındaki Moskova etkisine bir tehdit olarak yorumluyor. Türkiye ve Batılı istihbarat güçlerinin bu tür fikirlerle, Rusya’yı zayıflatmak amacıyla her yolu denediği bile iddia ediliyor. Fakat bu tür değerlendirmeleri yapanların unuttuğu en önemli nokta ise Moskova’nın, Türk toplulukların 1920’li ve 30’lu yıllarda Fars-Arap alfabelerinden Latin alfabesine geçişi konusunda bizzat destek olduğu. Öyle ki Bolşevik liderleri aynı geçişi Rusça için de planlamıştı.

Kasım 1929’da, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlı “Aydınlanma Komiserliği”, bir komisyon ve çeşitli alt komisyonlar oluşturarak “Rus alfabesinin Latinceleştirilmesi” konusunda çalışmalar yaptı. Söz konusu çalışmaya, tanınmış bir dilbilimci olan Nikolay Yakovlev büyük katkı sağlamıştı.

İlginç bir şekilde, Yakovlev’in o dönemde, bu konuya ilişkin öne sürdüğü tezler özetle şu anda Orta Asya’da devam eden argümanları andırmakta: “Herhangi bir sistem, sadece yazma tekniği değil aynı zamanda bir ideolojinin taşıyıcısıdır. Bir alfabe, kendi içinde toplumu ve onu oluşturan sınıfın ideolojisini yansıtır. Kendi tarihinde Rus alfabesi, özellikle azınlık uluslara uygulanan otokratik baskının, misyoner propagandasının ve Büyük Rus ulusal şovenizmi’nin alfabesidir. 1917 yılındaki kısmi reforma rağmen, Rus alfabesi “büyük Rus ideolojisini” temsil eden burjuvaların alfabesi olmaya devam etmiştir. Latin alfabesi halihazırda uluslararası bir alfabe durumundadır. “Kültürel devrim”in sloganlarından biri olarak hizmet verebilir.”[3]

Kaynak: Kırım Haber Ajansı (QHA)

____________________________________

[1] “Nazarbayev, Kazakistan’ın Latin alfabesine geçişini ilan etti”, http://qha.com.ua/tr/siyaset/nazarbayev-kazakistan-in-latin-alfabesine-gecisini-ilan-etti/154581/

[2] ““Latin Alfabesi”ne Bir Adım da Kırgızistan’dan!”, http://www.sabithaber.com/latin-alfabesine-bir-adim-da-kirgizistandan-2818/

[3] “Latin alfabesine geçiş Rusları kızdırdı”, http://qha.com.ua/tr/siyaset/latin-alfabesine-gecis-ruslari-kizdirdi/154814/