Sahipkıran Stratejik Araştırmalar Merkezi (SASAM) pandemi koşullarında sınırlı sayıda dinleyiciyle söyleşi ve etkinliklerine devam ediyor. Merkezimizce düzenlenen seri etkinliklerin 134’üncüsü, İlbank Başmüfettişi (Teftiş Kurulu Eski Başkanı) Dr. Yaşar Okur’un sunumuyla  “Kamuda Denetim Stratejileri” başlıklı bir söyleşi şeklinde gerçekleşti.

Sayın OKUR söyleşisine; “Denetimi nasıl tanımlayabiliriz?” sorusunun açılımıyla başladı. Denetim, örgütün amaçlarının ve bu amaçlara ulaşmadaki aşamaları ifade eden hedeflerin rasyonelliği, yönetim sisteminin bu amaçları gerçekleştirebilecek bir yapıya sahip olup olmadığı, sistemin yapısı ve işleyişinde, sürekli geliştirilen kaliteden taviz vermeden performans ölçütlerine uyumun sağlanıp sağlanmadığı, yürürlükteki mevzuata uyulup uyulmadığı, kayıtların, tabloların işlemlerin doğruluğu, standartlarına uygunluğu ve güvenilirliği, bilgi işlem sistemlerinin donanım ve yazılım olarak güvenilirliği, uyumluluğu, verimliliği ve etkinliği, varlıkların korunması ve İç kontrol sistemlerinin yeterlilik ve etkinliği gibi konu başlıklarının denetim için olmazsa olmaz önemli öncüller olduğunu dile getirdi.

Denetimlerde zamanında, standartlara uygun ve risk odaklı olarak düzenlenen raporlarla sorunların tespiti, çözümlerin üretilmesi ve önlemlerin alınmasında rehberlik etmek; düzenlemelere aykırı eylem ve işlemleri yapanların gerekli yaptırımla karşılaşmasını sağlamak ve geleceğe ilişkin kararlarda bilgi tabanı oluşturmak suretiyle güvence sağlayan bir faaliyet olduğunu güzel örnek uygulamalar ile anlattı. Başmüfettiş olarak denetime gittiği yerlerde yaşadıklarını nüktedan bir usul ile dinleyicileri ile paylaşan OKUR, denetim alanının ise kurumsal yapısı düzenlemeleri, organizasyon yapısı, insan kaynakları, uygulaması ile yönetim alanına giren her konu olduğunu söyledi.

Dr. Yaşar Okur’un sunumunda dile getirdiği denetime ilişkin önemli notlar şu şekilde sıralanabilir;

• Denetim, özü itibariyle ortak aklı müzakerelerle ortaya çıkarma ve kullanma faaliyetidir.
• Farklı, uzmanlık ve birikim gerektiren bakış açılarıyla birlikte denetlenenlerin de katılımıyla sorunların tespiti ve çözüm yollarının çeşitliliği içerisinde en uygun önerilerin ortaya çıkarılması, denetim faaliyetinin ana amacı olmalıdır.
• Yönetimin yönetişime evirildiği gibi denetim de denetişime evirilmektedir.
• Bağımsızlık ve tarafsızlık açısından bir denetim üst kurulunun kurulması, denetim birimlerinin buraya bağlanması ya da bankalardaki denetim komiteleri gibi bir birime bağlı olması daha iyi olabilir. Kurulacak bu birimin görevinin niteliğinin farkında olması da gerekir.
• İç denetim birimlerinin kurumsal anlamda bir başkanlık olmadığı gibi en üst yöneticiye bağlı da olmaması, sorun teşkil etmektedir.

Uygulamada Yaşanan Sorunlar:

• İç denetim – Teftiş ikilemi
• İncelemeler, soruşturmalar nedeniyle rutin teftişlerin yetişmemesi
• Rutin teftiş yaptırılmaması
• Araştırma çalışmalarının neredeyse hiç yapılmaması
• Merkezden denetimin çok az kurumda uygulanabilmesi
• Kurumun stratejik planının, yıllık programlarının ve faaliyet raporlarının da değerlendirilmesinin ve sistemsel yaklaşan tenkit ve önerilerin çok az düzeyde olması

Stratejik Açıdan Nasıl Bir Denetim Uygulaması Olmalı:

• Merkezden denetim ile yerinde denetimin harmanlanmasıyla oluşan
  şekli konuların yanında esasa ağırlık veren bir uyum denetimi
• Bilgi sistemleri üzerine inşa edilen otomatik kontroller ağırlıklı bir kontrol sistemi
• Yapay zekâ kullanılarak senaryolar da üretilebilen, yetkin bilgi sistemleri denetçileri tarafından gerçekleştirilen bilgi sistemleri denetimi
• Örgütü bütünsel bir yaklaşımla ele alıp risk odaklı bir yaklaşımla kurumsal gelişime katkı veren bir sistem denetimi
• Kalite standartları, hukuk, fen ve sanat kurallarına uyum gibi değerler temelinde performansı inceleyerek kurumsal gelişime katkı veren bir performans denetimi.
• Katılımı öne çıkararak ortak aklı kullanan (denetişim), etik, hesap verebilirlik, saydamlık ilkelerine bağlı, dünyada alandaki gelişmelerin takibiyle, kıyaslamalar yapılarak iyi uygulama örneklerini kendi sistemine entegre eden, vatandaş odaklı bir denetim anlayışı
• Yönetim ve denetim felsefesinin geliştirilmesi

Yönetim ve Denetim Algısı ve İlişkileri Nasıl Olmalıdır?

Yönetim:

• Denetimi sigorta olarak görmelidir.
• Kurumun tamamının uygulamalarına vakıf olan denetimin birikiminden yararlanmalıdır.
• Denetimin desteğini ardına almalıdır.
• Yönetişimde denetişimin açacağı ufukların farkında olmalıdır.
• Bir sıkıntı durumunda soruna teftiş tarafından bakılacağını unutmamalıdır.
• Teftişin öncelikle personel için bir hakkaniyet garantisi ve kurumun ufku olduğunun farkında olmalıdır.
• Denetimle hakkaniyet ve kurumsal gelişim üzerinde aynı dili konuşabilmelidir.
  
  Denetim:
•  Kapasite olarak kendini geliştirmelidir.
• İnceleme ve araştırma boyutlarını öne çıkarmalıdır.
• Yönetimden alanının uzmanlığı ve sahaya hâkimiyeti nispetinde yararlanmalıdır. Denetim kavramından öte denetişimi hayata geçirmelidir.
• Yönetimle hakkaniyet ve kurumsal gelişim üzerinde aynı dili konuşabilmelidir.
• Rehberlik, danışmanlık, eğiticilik boyutlarını güçlendirmelidir.
• Sistemsel yaklaşımlara önem vermelidir.
• Bağımsızlığına tarafsızlığına gölge düşürmemelidir.
• Kendi maliyeti ve faydasının analizini yapmalıdır.

İlbank Başmüfettişi Sayın Dr. Yaşar OKUR’a stratejik yaklaşımla yaptığı bilgilendirici sunumu için teşekkür ederiz.