Türkiye-ABD ilişkilerinde yaşanan gerginlik, Ankara’nın daha da çok boyutlu dış politika arayışına neden olmuştur. Ağustos ayında Türkiye Başbakanı Binali Yıldırım’ın Vietnam’ı ziyaret etmesini, söz konusu eğilimin bir uzantısı olarak okuyabiliriz. Türkiye-Vietnam arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasından 39 yıl sonra, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanının ilk kez Vietnam’ı ziyaret etmesi, ikili ilişkilerde yeni bir sayfa açmıştır.
23-25 Ağustos tarihlerinde gerçekleşen Başbakan Yıldırım’ın Vietnam ziyareti sonucunda Türkiye ile Vietnam arasında ekonomi, gümrük ve standartlar alanında 3 anlaşma imzalandı.[1] Ekonomi Bakanlığı ile Vietnam Planlama ve Yatırım Bakanlığı arasındaki serbest bölgeler, ihraç işleme bölgeleri, ekonomik bölgeler ve özel ekonomik bölgeler alanındaki işbirliğine dair mutabakat zaptını, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi ile Planlama ve Yatırım Bakanı Nguyen Chi Dung imzaladı. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Vietnam Maliye Bakanlığı arasındaki gümrük alanında işbirliği ve karşılıklı idari yardım anlaşması ise Dışişleri Bakan Yardımcısı Ahmet Yıldız ile Vietnam Maliye Bakan Yardımcısı Vu Thi Mai tarafından imzalandı.
Türkiye – Vietnam dış ticaret göstergeleri (ABD doları, 1000)
Yıl | İhracat $ / Bin | İthalat $ / Bin | Hacim $ / Bin | Denge $ / Bin |
2003 | 24.677 | 54.671 | 79.349 | -29.994 |
2004 | 33.839 | 80.311 | 114.150 | -46.472 |
2005 | 44.003 | 110.208 | 154.211 | -66.205 |
2006 | 45.392 | 189.207 | 234.599 | -143.815 |
2007 | 76.720 | 312.680 | 389.400 | -235.961 |
2008 | 153.908 | 443.118 | 597.025 | -289.210 |
2009 | 189.543 | 456.660 | 646.203 | -267.117 |
2010 | 106.203 | 751.327 | 857.531 | -645.124 |
2011 | 100.090 | 1.009.484 | 1.109.574 | -909.394 |
2012 | 90.104 | 1.213.957 | 1.304.061 | -1.123.853 |
2013 | 107.299 | 1.666.812 | 1.774.111 | -1.559.513 |
2014 | 168.149 | 2.009.896 | 2.178.045 | -1.841.746 |
2015 | 155.452 | 1.756.262 | 1.911.714 | -1.600.811 |
2016 | 233.860 | 1.735.856 | 1.969.716 | -1.501.995 |
2016 / (1-4 ) | 57.568 | 533.505 | 591.073 | -475.937 |
2017 / (1-4 ) | 67.944 | 590.374 | 658.317 | -522.430 |
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı
Yukarıda bahsettiğimiz anlaşmaların Türkiye’nin Vietnam piyasasına girmesi için kolaylık sağlayacağını söyleyebiliriz. Aynı zamanda imzalanan sözleşmeler, Vietnam pazarının önde gelen aktörleri olan Çin, Güney Kore ve Japonya’ya karşı Türkiye’nin rekabet etme gücünün yükseltilmesine katkıda bulunacaktır. Örneğin Vietnam’da inşaat sektöründe Japonya ve Çin şirketleri ağır basmaktadır. Ne var ki Çin’in projeleri çok yavaş gerçekleştirmesi, maliyetin yüksek olmasına neden olmaktadır. Bununla birlikte de Vietnam toplumu, psikolojik olarak Çin’e karşı olumsuz duygular beslemektedir. Japonya ise daha çok büyük ölçekli projelere destek verip küçük ve orta projeleri ihmal etmektedir. Söz konusu faktörler, Türk inşaat şirketleri için Vietnam piyasasına girme açısından bir fırsat sunmaktadır.
Aynı zamanda Türkiye, Vietnam’a ziraat ürünleri ihraç etme imkanlarına sahiptir. Bu bağlamda tropik iklimde yetiştirilmeyen ürünleri ön plana çıkmaktadır. Vietnam, ziraat ürünlerini genel olarak, Çin, ABD ve Avustralya’dan ithal etmektedir. Ne var ki Çin ürünleri, ucuz olmakla birlikte düşük kaliteye sahiptir. Bu durum, Türkiye’nin ziraat ürünlerin Vietnam piyasasına girmesi için önemli bir fırsat oluşturmaktadır.
Türkiye’nin Vietnam’a İhracatında Başlıca Ürünler (bin ABD Doları)
GTİP | MADDE İSMİ | 2014 | 2015 | 2016 |
IHRACAT | IHRACAT | IHRACAT | ||
Değer | Değer | Değer | ||
0910 | ZENCEFİL, SAFRAN, ZERDEÇAL, KEKİK, DEFNE YAPRAKLARI, KÖRİ VE DİĞER BAHARAT | 14,276 | 15,489 | 18,896 |
8517 | TELEFON CİHAZLARI, SES, GÖRÜNTÜ VEYA DİĞER BİLGİLERİ ALMAYA VEYA VERMEYE MAHSUS DİĞER CİHAZLAR | 498 | 11 | 18,872 |
0207 | KÜMES HAYVANLARININ ETLERİ VE YENİLEN SAKATATI (TAZE, SOĞUTULMUŞ VEYA DONDURULMUŞ) | 303 | 1,566 | 14,354 |
8704 | EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU TAŞITLAR | 0 | 0 | 9,304 |
5209 | PAMUKLU MENSUCAT (AĞIRLIK İTİBARİYLE % 85 VEYA DAHA FAZLA PAMUK İÇEREN VE M2 AĞIRLIĞI 200 GR. I GEÇE | 9,199 | 9,383 | 8,726 |
5201 | PAMUK (KARDE EDİLMEMİŞ VEYA PENYELENMEMİŞ) | 1,351 | 19 | 8,426 |
0504 | HAYVAN BAĞIRSAK, MESANE VE MİDESİ (TAZE, SOĞUTULMUŞ, DONDURULMUŞ, TUZLANMIŞ, SALAMURA, KURUTULMUŞ VE | 155 | 3,195 | 7,980 |
3004 | TEDAVİDE VEYA KORUNMADA KULLANILMAK ÜZERE HAZIRLANAN İLAÇLAR (DOZLANDIRILMIŞ) | 6,503 | 6,908 | 7,802 |
5515 | SENTETİK DEVAMSIZ LİFLERDEN DİĞER DOKUNMUŞ MENSUCAT | 6,907 | 7,075 | 7,578 |
5211 | PAMUKLU MENSUCAT (PAMUK ORANI < % 85 OLAN SENTETİK VEYA SUNİ LİFLERLE KARIŞTIRILMIŞ OLUP M2. AĞIRLIĞ | 4,809 | 11,701 | 6,574 |
2515 | MERMER VE TRAVERTEN, EKOSİN, SU MERMERİ, KİREÇLİ TAŞLAR | 3,700 | 3,405 | 5,207 |
0804 | HURMA, İNCİR, ANANAS, AVOKADO VE GUAVA ARMUDU, MANGO VE MANGOST (TAZE/KURUTULMUŞ) | 5,790 | 7,324 | 5,095 |
5407 | SENTETİK FİLAMENT İPLİKLERİNDEN DOKUNMUŞ MENSUCAT | 1,263 | 2,088 | 3,997 |
2817 | ÇİNKO OKSİT VE ÇİNKO PEROKSİT | 1,626 | 2,417 | 3,541 |
0206 | SIĞIR, DOMUZ, KOYUN, KEÇİ, AT, EŞEK, KATIR VE BARDOLARIN LERİN YENİLEN SAKATATI (TAZE,SOĞUTULMUŞ VEY | 390 | 1,203 | 3,344 |
8419 | ISI DEĞİŞİKLİĞİ YÖNTEMİ İLE MADDELERİ İŞLEMEK İÇİN CİHAZLAR, ELEKTRİKLİ OLMAYAN ŞOFBENLER VEYA DEPOL | 331 | 366 | 3,290 |
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı
Türkiye’nin Vietnam ile imzaladığı anlaşmaların başaralı bir şekilde gerçekleştirilmesi, Türkiye’nin ASEAN’nın serbest ticaret bölgesine girme sürecini de olumlu olarak etkileyecek bir faktördür.
Ekonomik ilişkilerde yaşanan gelişmeler yanında, iki ülke arasında savunma alanında da bir hareketlenme yaşanmaktadır. Ağustos ayında Vietnam’ı ziyaret eden Türk heyetinde Türk savunma şirketleri olan Roketsan ve ASELSAN temsilcileri de yer almış ve ziyaret öncesinde ASELSAN ve Vietnamlı savunma şirketi olan Viettel arasında ortak projelerin gerçekleştirilmesi üzerine mutabakata varılmıştı. Ayrıca Roketsan, Vietnam’ın Savunma Bakanlığına kıyı savunma sistemleri ve füzeleri satma/üretme ve zırhlı araçları yenileme teklifinde bulunmuştur. Çin, Vietnam gibi geleneksel olarak askeri teknolojiyi Rusya’dan ithal etmektedir. Bu bağlamda hem Çin’de, hem de Vietnam’da özellikle hava savunma sistemleri Rus teknolojisine dayalıdır. Son zamanlarda kendi askeri-teknik potansiyelini hızla geliştirmeye çalışan Çin, Vietnam için potansiyel olarak tehdit oluşturmaktadır. Bu durum ise Vietnam’ı özellikle hava ve kıyı savunma sistemlerinin ithalatını çeşitlendirmeye itmektedir. Türkiye, Vietnam’da bulunan ABD’li askeri teknolojiyi modernize etme açısından yardımcı olabilecek potansiyele sahiptir. Zira NATO ülkesi olan Türkiye, ABD’nin askeri teknolojisiyle çalışma tecrübesine sahiptir.
Savunma sanayindeki ticari ilişkilere ek olarak, Vietnam’ın Türkiye’nin gerçekleştirdiği tatbikatlara gözlemci olarak katılması ve tecrübe edinmesi, ikili savunma ilişkilerine ivme kazandırabilmektedir. Bu bağlamda Türkiye’nin harp okullarında Vietnamlı subayların eğitim görmesi de ilişkilerde olumlu hava oluşturabilecektir. Vietnam subayları, halen Rusya ve Hindistan gibi ülkelerde eğitim görmektedir.
Başbakan Yıldırım’ın Vietnam ziyareti sırasında taraflar söz konusu mevzuları detaylı bir şekilde ele almıştır. Ziyaret kapsamında eğitim konusunda da işbirliği ele alınmıştır. Taraflar, Vietnam’dan Türkiye’ye gelen burslu öğrencilerin sayısını yükseltme konusunda mutabakata varmıştır. İki ülke arasında köprü vazifesini gören öğrenciler, devletlerarası kültürel değişim için önemli bir role sahiptir.
İkili görüşmeler sırasında Başbakan Yıldırım, Vietnam Başbakanı’nı Türkiye’ye davet etmiş ve Vietnam tarafı söz konusu teklifi memnuniyetle kabul etmiştir. Bu da göstermektedir ki, Türkiye’nin çok boyutlu dış politika arayışları karşılık bulmaktadır.
Yaroslav SAMOYLOV – SASAM Rusya Masası Uzmanı
Yazarın diğer yazıları için tıklayınız
___________________________
[1] Türkiye ile Vietnam Arasında 3 Anlaşma İmzalandı, Sabah, 23.08.2017, http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2017/08/23/turkiye-ile-vietnam-arasinda-3-anlasma-imzalandi
Comments are closed